7e week Stockholm Archipelago

Vrijdag 31 juli, Utö
Gisteren zijn we hier aangekomen vanuit Dalarö. Een mooie zeiltocht we moesten tegen de wind in, maar het water tussen de scheren was steeds ruim en diep genoeg om te kunnen opkruisen met grote slagen. Het korte stukje van 11 mijl, dat we geplot hadden, werd daardoor 20 mijl. In vijf uur tijd is dat heel behoorlijk voor ons. Woensdag zijn we uit Malmakvarn ook gedeeltelijk kruisend Naar Dalarö gevaren, die trip was iets korter en het was koud. Maar twee prachtige zeildagen achter de rug. Dalarö is een beetje sjieke plaats met ruime houten villa's in perfecte staat en aangelegde tuinen tegen en op de rotsen gebouwd. Het ligt aan een grote doorvaartroute en het water aan de steigers bij het centrum is er te wild om aan te leggen, wat we wel van plan waren omdat we enkele boodschappen moeten doen. We moeten om de rotsen heen varen waar een kleine jachthaven is waar je achter een golfbreker redelijk rustig ligt. Via een stenen trap van minstens honderd treden klimmen we de rots op om na een kilometer in een sjieke comestibles zaak heerlijke cantharellen, rabarbertaart met vanillesaus en andere zaken te kopen. Wijn kunnen we hier niet krijgen omdat er geen systeembolaget is. Je kan het wel bestellen in een andere winkel, maar het duurt een halve week voor de bestelling in huis is. Zo is dat ook op het eiland waar we nu zijn, en zo is dat in de hele archipel van Stockholm. We zitten nu voor het eerst zonder wijn, omdat wij die methode van bestellen en afwachten niet kenden en dat ook in onze boeken en gidsen nergens vermeld is.
Dinsdag zijn we vanuit Grinda op de motor Naar Malmakvarn gegaan. De wind was ongunstig en het vaarwater niet geschikt voor een kruisrak. Malmakvarn is een verenigingshaven in een klein fjord met hoge rotsen, het staat op de kaart gelukkig, anders zou je het bijna niet kunnen vinden. Het is in mooie zwaar beboste omgeving met een paar vakantiehuisjes, verder is er niets. We zijn door ons contante geld heen en een pinautomaat is 20 km verderop. De havenmeester wil na veel wikken en wegen wel via de pinautomaat van het restaurant van de jachthaven geld incasseren. Het wordt een beetje vervelende moeizame transactie die minstens een halfuur in beslag neemt. De vrouw op de boot, die later naast ons aanmeert aan de steiger die tegen een hoge rotst ligt, krijgt hysterische braakneigingen als Jan de barbecue in de kuip aansteekt. Ze wordt doodziek van de lucht en zit met grote zakdoeken voor haar gezicht in de kuip roepend dat ze van boord moet. Jan laat ondertussen de man onze mooie Cobb zien, de kooltjes beginnen net te gloeien, maar hij zit met zijn opgewonden vrouw in zijn maag en zegt helemaal niet van barbecues te houden. We zeggen dat we geen gezeur willen en onmiddellijk op de rots gaan zitten, wat we ook doen. Gelukkig klaart het weer op en eten we in een heerlijke ondergaande zon. Onder ons zien we die lui in de kajuit verdwijnen waar ze pas weer uitkomen als wij gereed zijn om uit te varen.


Maandag hebben we op Grinda heerlijk gewandeld en 's avonds in het vermaarde restaurant daar gegeten. Iedereen eet op het terras, wordt het kouder dan krijg je een of twee dekens. Vanaf het terras kon je ver tussen de scheren door kijken.

Een prachtig uitzicht bij ondergaande zon. Een enkel schip zeilde nog, en grote lijndienst- en cruiseschepen volgden in de verte de diepwaterroutes tussen de eilanden door. Het eten was goed, maar niet bijzonder. Eigenlijk was het te duur.

Vandaag varen we niet. We huren fietsen om op dit grote eiland rond te rijden. Het is een relatief druk vakantie-eiland. Gisteren konden we geen plaats meer vinden in de jachthaven bij de veerpontsteiger. We voeren zoekend rond en kregen het gevoel op Terschelling aan te komen. Behoorlijk veel mensen op de kant, families met kinderen, fietsen en ijsjes. We voeren de haven weer uit en vonden, na rond een ander klein eilandje te varen, een ligplaats tussen veel andere bootjes niet ver van de haven. We liggen met een hekanker en twee voortrossen aan de steiger ingeklemd tussen andere boten. Henneke voer Lena er in één keer perfect tussen, er waren maar een paar centimeters ruimte over. Met die grote boegspriet en een zware stalen boot, komt het er erg op aan, polyester schepen blijven liever ver uit de buurt. Zelfs in Stockholm is er geen ander schip bij ons langszij komen liggen, terwijl de boten voor en achter ons alle dubbel of meer lagen gemeerd. Fietsen dus...

Naar de noordkaap waar we op grote ronde rotsen een tijdje in de zon van de vergezichten over het scherengebied genieten, en de bossen door. Er zijn hier de oudste ijzermijnen van Zweden geweest. Al rond de middeleeuwen. Op grote schaal vanaf 1600 tot ver in de 19e eeuw. We fietsen er heen en bezoeken de kleine tentoonstelling die er bij is. De werk- en leefomstandigheden van de mijnwerkers worden maar zijdelings genoemd.

Toch wordt ons duidelijk dat die erg slecht waren. Mijnschachten in de open lucht tot 230meter diep; Ladders op en af, water en vuiligheid. Met de eerste industrialisatie werd het er niet veel beter op. Ze verloren zelfs hun vrij wonen, jaag- en visrechten. Over de landhuizen en kapitalen van de eigenaars horen en lezen we niets. Uit andere bronnen weten we hoe lang de verhoudingen in Scandinavië onvoorstelbaar scheef zijn geweest.

Stockholm

Zondag 25-7 Stockholm.


De was gedaan in sodertalje
We zijn hier eergisteren, donderdagmiddag om 4 uur aangekomen. We kwamen vanuit Södertalje, een voorstad van Stockholm, met de eerste lichting schepen om half tien door de sluis. Voeren de hele dag op de motor omdat de wind, anders dan voorspeld, tegenstond.

We voeren een stukje door de Malaren, een prachtig groot merengebied. In Stockholm gingen we nog een sluis door en moesten twee verkeersbruggen voor ons worden geopend. We waren in de stad nog een stukje fout gevaren en kwamen voor een brug die te laag was, dat kostte een half uur ekstra vaartijd. Het was een sombere dag, en koud. 's Avonds toen we door het oudste deel van de stad wandelden, klaarde het een klein beetje op. Toch ging het, toen we uit het kleine restaurant kwamen, waar we heel behoorlijk hadden gegeten, op de terugweg naar de jachthaven weer een beetje regenen. 's Nachts werd het een pittig onweer.

Stockholm is een indrukwekkende grote en drukke stad. In sommige opzichten mooi. Gebouwd op een aantal grote eilanden met historische gebouwen en grote pleinen en parken. Maar ook veel winkelstraten met enorme warenhuizen en moderne gebouwen die niet altijd even fraai zijn. Van de oorspronkelijke oude stad is toevallig (het geld voor de sloop was op) maar een klein stukje gespaard gebleven na de vernieuwingswoede van de jaren 50-70. Dat stukje is nu vooral overstroomd met toeristen. In de smalle straten met restaurants en souvenirwinkels, is geen verkeer in tegenstelling tot de rest van de stad. Daar is veel verkeer, dat goed georganiseerd lijkt, het rijdt behoorlijk door. Het openbaar vervoer is prima geregeld. We lopen erg veel, maar gebruiken ook onze strippenkaart (hetzelfde systeem als in Nederland) om snel van en ene plek naar de ander te komen. Vrijwel iedereen spreekt hier goed Engels. Er zijn overal fietsen te huur, maar daar hebben we geen gebruik van gemaakt. Wel van de terrassen die hier in grote getale aanwezig zijn. Want gisteren en vandaag was het zonnig weer. De stad is overspoeld met toeristen. Vooral uit Baltische republieken en Rusland die hier met de veerboot en touringcar eigenlijk naast de deur liggen. Eerder maakten we kritische opmerkingen over enkele musea in Zweden.


Die gelden beslist niet voor het Vasa-museum en het Historisch-museum die we resp. gisteren en vandaag bezochten. Beide musea waren dermate goed en boeiend dat we er vanaf ongeveer 10 tot 3 uur hebben doorgebracht. Dat is vermoeiend. We wilden ook nog naar het museum voor moderne kunst, maar hadden daar geen energie meer voor. Als het weer morgen te slecht is om te varen (we zitten nog steeds midden in een lage drukgebied) gaan we er heen, anders een volgende keer.
Want dat we nog in Stockholm terug zullen komen is zeer waarschijnlijk. We hebben nog lang niet alles gezien van deze moderne Europeese stad. Het leven is hier wel duurder dan in de rest van Zweden is ons idee. De jachthaven kost al 25 Euro per nacht en is slecht geoutilleerd. We liggen wel midden in de stad aan een buitensteiger enorm te wiebelen doordat het water erg onrustig is vanwege de drukke scheepvaart. Het lijkt een beetje op het IJ, met dat verschil dat ze hier een pretpark Tivoli hebben dat een enorme lawaaiige kermis is. Torenhoge achtbanen, draaimolens en liften die naar beneden vallen met gillende mensen tot 11uur 's avonds.

Het is ongelofelijk wat een enorme herrie daar vandaan komt. Gisteravond kwam daar ook nog het lawaai van een openluchtconcert bij uit het park dat hier vlak achter ligt. We hoorden de zoveelste middelmatige rockband waarop ze hier patent lijken te hebben. Het overstemt de stadsgeluiden die over het water heen op ons toekomen. Gelukkig maar dat we daar redelijk aan gewend zijn en even makkelijk inslapen als in de stille natuur ergens aan een eilandje. De dagen worden al snel korter. Om 10 uur wordt het al donker.


Maandag 27-7 Grinda.

Gisteren zijn we vanuit Stockholm hier naar toe gezeild op het kluiver- en bezaanzeil. Mooi windje en zo nu en dan een beetje zon. Over de krappe 20 mijl hier naar toe deden we 5 uur. Bijzonder om zo uit het centrum van de grote stad de natuur weer in te varen. Die ligt in Stockholm letterlijk en figuurlijk voor de deur. Nu liggen we aan een steiger van een eiland dat door een soort staatsbosbeheer wordt beheerd. Er is een natuurcamping, trekkershuis (wanderheim/ jeugdherberg) Hotel en een terras. Er staan een paar zomerhuisjes en je kan er prachtig wandelen. Het is ook geliefd bij dagjesmensen die met speciale vaartochten of hun eigen bootje hier naar toe komen. Toch is het niet toeristisch met winkeltjes en souvenirs, gelukkig maar, alleen een mooie folder over het natuurbeheer in het Scherengebied en de werking van de openbare droog-composttoilletten die je door heel Zweden in natuurgebieden tegenkomt. Dat zouden ze in Nederland ook moeten doen. Maar hier zijn ook in de steden volop toiletten voor het publiek, ook in de winkels. Meestal zijn ze schoon en fris. De tocht hier naar toe was er een van uitersten, heerlijk om weer rustig te kunnen zeilen, maar een ramp vanwege de snelle motorboten. Misschien vanwege de zondagmiddag, we weten het niet, maar je moet het vergelijken met het maken van een wandeling door de vrije natuur, terwijl op het zelfde pad een motorrace wordt gehouden, ook uit tegengestelde richting. De motoren brulden, de rompen maakten harde klappen op het water en ze veroorzaakten soms brandingsgolven van meer dan een meter hoog. We snappen niet wat de lol ervan is om zo te varen. Maar het lijkt hier een nationale hobby. Henneke werd er bijna dol van en gebruikte de vreselijkste verwensingen als we weer eens bijna uit de boot werden geslingerd. Vandaag blijven we hier liggen om een beetje te bekomen en rustig door het bos en over de rotsen te wandelen. Vanavond eten we in het restaurant van het hotel, dat bijzonder goed moet zijn volgens de boekjes.

Week 5 en aanvulling bij week 4

Dinsdag, 21-7 Trosa
Weer de hele dag vanwege de sterke wind in deze haven gebleven. Er was meer wind dan gisteren, hoewel die tegen de avond helemaal wegviel en we nog heerlijk in de kuip rond de barbecue hebben gezeten. We hebben genoeg om handen om ons niet te hoeven vervelen. Er moet nog heel veel aangevuld worden aan de weblog. Door niet per dag te verslaan, maar vanaf het moment dat we schrijven ook de afgelopen dagen te beschouwen, vallen er veel gaten in het verhaal. We publiceren zodra dat kan, maar dan is het verslag vaak niet volledig. Op de achtergrond is er het scheepsjournaal waarin per dag de tochten, barometerstanden, motoruren enz. worden bijgehouden. Als we afstrepen welke dagen er beschreven zijn, zouden we de ontbrekende delen alsnog kunnen invullen, maar dat zal wel teveel tijd gaan kosten. Enkele momenten moeten we zeker beschrijven omdat we ze ook zelf niet willen vergeten of er een aardige foto van hebben.
Zo is er de tocht over het Vätterenmeer van West naar Oost.
Donderdag, 9-7, Granvik - Vadstena (sluit chronologisch aan bij week 4)
Woensdagavond speelde er om 10uur een plaatselijk populaire band van middelbare mannen Rock and Roll in het restaurant bij de haven. We zouden er naar toe gaan, maar na enkele nummers over het water heen aangehoord te hebben zijn we toch maar te kooi gegaan. Het was allemaal een beetje van hetzelfde, te weinig muzikaal en teveel op zeker gespeeld.

We staan op tijd op en vertrekken bij redelijk weer, maar weten dat het slechter gaat worden, voor een tocht van ruim 20 mijl. Dat is niet zo ver, maar de golfslag op het meer is erg vervelend na de afgelopen dagen. Kort en steil met soms een erg hoge golf tussendoor. Onbetrouwbaar. Al na een half uur begon het te regenen en draaide de wind naar achteren. Alleen op de fok liepen we 4-5 knopen. Het is soms moeilijk sturen met hoge achteroplopende golven. Het zicht was slecht en de regen waaide de kajuit in waar de laptop, met navigatieprogramma aangesloten op de GPS, in een plastic zak op de kaartentafel stond als extra hulp bij het kaartlezen. Het werd een natte boel binnen. Verkleumd tot op het bot, ondanks onze goede zeilpakken, bereikten we de overkant. De contouren van het kasteel, waar, in de slotgracht plaats was voor enkele gast-schepen, waren goed te zien.
Er naar toe varen moest via een grote omweg waarvan de sparboeien en hun kleuren moeilijk te onderscheiden waren. Navigatie via het beeldscherm is dan een prettig hulpmiddel. Het geeft meer zekerheid, want hier buiten de betonning varen geeft geheid problemen. We leggen aan bij het kasteel, de foto's zeggen genoeg daarover, en maken een wandeling door het plaatsje. Een erg leuk plaatsje met enkele winkels. Beetje toeristisch maar niet overdreven. We bezoeken de kerk van de heilige Birgitta. Een bijzonder bijna vierkant en eenvoudig hoog gebouw van grijsblauwe steen met een puntdak en kleine toren. 16e Eeuws altaarstuk uit Brussel en nog een paar mooie zerken op de grond. Ook de kist met wat rest van de dame die haar heiligheid verkreeg op grond van het feit dat ze, toen ze weduwe was geworden, aan de paus vroeg om hier een klooster te mogen stichten. Dat is allemaal gelukt en deze plek is nog steeds een pelgrimsoord.
Bij het toeristenbureau is een uitstalling van enkele geraamten die op deze plek zijn opgegraven uit het knekelveld waar de dood gemartelde lijken van veroordeelden werden geborgen.
Je ziet de gebroken ribben en kapotgeslagen schedels, soms met een ijzeren pin er nog in. In het algemeen jonge mannen. De expositie wijst erop dat de doodstraf, maar ook marteling, nog lang niet overal in de wereld is afgeschaft. Desondanks vragen we ons af of de opstelling toch ook niet een beetje met spanning en sensatie van doen heeft, zoals destijds ook het volk uitliep om de executies te zien.
In de uitdragerij van de Charitas-vereniging kopen we een vijzel die we aan boord misten en een paar mooie eenvoudige groflinnen keukendoeken.
Vrijdag 10-7, Vadstena
Vandaag het kasteel bezocht. Een historische expositie met veel prenten, stambomen en enkele schilderijen van slechte kwaliteit. Rijke machtige en verveelde lieden worden om onduidelijke redenen geportretteerd en hier opgehangen. De zalen en ruimtes zijn groot en mooi, maar de aankleding is als een dorpse oudheidskamer. Museaal en didactisch onder de maat. Jammer. Maar wat dat betreft zijn we vaker teleurgesteld hier. Het lijkt wel of cultuur en geschiedenis hier geen rol van betekenis speelt. We zijn benieuwd wat Stockholm ons te bieden heeft. In Götenborg was vorig jaar alles van enig belang toevallig gesloten of in de verbouw.
Toch komen we een paar dagen later bij Motala (12-7) twee boeiende exposities tegen, maar die liggen op een ander terrein. Op onze wandeling naar de sluizen van Borenshult is in twee kleine barakken een tentoonstelling over het graven van het Götakanaal ondergebracht. Eén behandeld de techniek en ingenieurskant, de ander het handwerk door duizenden soldaten (in tenue en schietklaar) en Russische deserteurs. Klein eenvoudig maar mooi opgezet met veel verklarende teksten. We kunnen er in met onze chip-kanaalkaart, die we ook voor de douche en wc onderweg gebruiken. Automatisch gaat het licht aan en er ligt een gastenboek. Er is verder niemand aanwezig. Als we de zaak bekijken valt er buiten een plensbui. Op de terugweg komen we aan de overkant van het kanaal, langs de Motala-werkstatt waar de eerste Zweedse stoommachines en stoomlocomotieven werden gefabriceerd.
Later ook de electra en motoren voor onderzeeërs, mijnen en torpedo's. De fabrieken zijn verplaatst en in een oude hal staan machines en producten uit het verleden. Een indrukwekkend staaltje techniek is de bewonderen. De expositie lijkt door echte liefhebbers te zijn opgesteld. Simpel rechttoe-rechtaan met korte beschrijvingen. Voor techneuten een lusthof, maar voor mensen die weinig van de zware techniek en mechanica afweten waarschijnlijk alleen maar een verzameling grote ijzeren spullen.

We lunchen (Vadstena) in een klein eethuis waar men een merkwaardig idee heeft over het maken van een tonijnsalade: Leg een stuk sla op een groot bord en keer daar een blik asperges (klein gesneden), blik rode bonen, blik mais, blik tonijn en nog iets van het een of ander op om. Snij een ei in tweeën en een tomaat in vieren. verdeel de zaak en klaar is Kees.
's Avonds eten we beter in een kelder, waar later een bluesband zal optreden. Het eten was prima, al was de bediening erg ongeduldig en haastig. Dat is hier in Zweden niet bijzonder hebben we gemerkt.

Al voor je goed en wel zit ligt de menukaart voor je neus en voor je de kans krijgt die te openen wordt gevraagd wat je wilt hebben. Zolang je nog geen keus hebt gemaakt komen ze iedere minuut vragen of je er al uit bent. Bestel je iets, dan wordt het vrijwel onmiddellijk opgediend; Hoe ze dat voor elkaar krijgen snap je niet. Afrekenen is ook zo gepiept. Alles gaat allervriendelijkst en nooit te duur, zelfs de wijn is betaalbaar.
Van de band die pas na tienen begint, genieten we. Goede muziek, prima zanger. Binnen is het niet overvol, buiten op het terras, onder een afdak is het bomvol mensen die soms even binnenlopen om te kijken. Het is zomer, dus zit je buiten. Zo gaat dat hier. Wat opvalt is het aantal stomdronken lui. Soms nog erg jong maar ook volwassen kerels die zich bewegen als in een vrije val. Voor het enige toilet staat een lange rij (M/V). Merkwaardig minpunt. We moeten ook nodig plassen en gaan naar Lena terug.